Beschrijving
Kamerman Kijkt #6: ‘Stop Tanks with Books’ van Mark Neville
‘Stop Tanks with Books’ is een fotoboek van de Britse documentaire fotograaf Mark Neville over de Russische oorlog in Oekraïne. Vanwege het formaat wordt je gedwongen om ruimte en tijd vrij te maken om het open te kunnen slaan.
Na een aangrijpende en persoonlijke inleiding van drie bladzijden lang over de ernst en gevolgen van de oorlog, volgt een serie contrasterende foto’s: ontspannen gezinnen recreëren in badkleding in de kustplaats Odessa, in het zuiden van Oekraïne. Odessa ligt op een steenworp afstand van de Krim, waar de oorlog in Oekraïne in 2014 begon. Daarna volgt een foto van de viering van 30-jaar onafhankelijkheid in 2021.
De frictie zit ‘m in het schrille contrast welke Neville neerzet: hij schetst een portret van een oorlog zonder de gruwelen van de oorlog te laten zien. Hij focust op fotografie van het alledaagse, door normale mensen die op het eerste gezicht voornamelijk normale dingen doen te portretteren. Als kijker weet je dat de oorlog op de achtergrond woedt, maar door haar schijnbare afwezigheid benadrukt Neville de ernst van de situatie. Het lijkt alsof hij wil zeggen: “Kijk, lieve kijker, dit zijn de normale mensen die zich plots in een oneerlijke oorlog bevinden. Dit zijn de levens die kapot worden gemaakt door nutteloos geweld.” Het zorgt ervoor dat elke foto een rauw onderbuikgevoel veroorzaakt. De alledaagsheid zorgt er bovendien voor dat je beseft dat dit net zo goed jij of ik hadden kunnen zijn. Het bestuderen van het boek valt me zwaar. Ik sla met rode wangen aandachtig en met een bedrukt gevoel de bladzijden om. Ik wil iedere foto en tekst voldoende aandacht geven omdat ik voel dat ik hier niet van weg mag kijken.
Neville weet wat oorlog met een mens doet. Hij hield zelf PTSS over aan zijn tijd als militair in Afghanistan. Neville probeert met dit boek een dialoog te openen over oorlog, traumaverwerking en mentale gezondheid tussen iedereen die deze oorlog aangaat. Hij koos er daarom voor om alle teksten in zowel het Oekraïens, als het Russisch, als het Engels te presenteren. Neville stuurde 750 boeken naar belangrijke policymakers, opiniemakers, ambassadeurs, parlementsleden, leden van het internationaal comité en diens media en aan mensen direct verbonden in vredesonderhandelingen. In de hoop dat het bekijken van dit boek aan zal sporen tot snelle actie en een einde aan de Russische oorlog tegen Oekraïne.
Sinds 2015 bezocht hij Oekraïne vele malen, hij werd verliefd op het land, en dus verhuisde hij in 2020 van London naar Kyiv. Inspiratie voor de titel haalde Neville uit iets wat een vriend eens tegen hem zei: “Books cannot stop tanks, they cannot stop a war.” En toch laat dit boek zien hoe belangrijk ‘kunst’ en ‘het boek’ als medium zijn om tot mensen door te dringen. De eerste stap op een lange weg naar vrede.